Onze hond Sam is echt een schatje. Rustig, afwachtend, gehoorzaam. Heel communicatief. Toegegeven, als we onverhoopt de poort open laten, schiet ze prompt de wijde wereld in. Maar dat is een Beagle eigen. En ze komt ook altijd braaf weer terug. De leukste hond van de wereld! Toch doe ik mijn uiterste best te vermijden dat ze aan de haal gaat. Het zou natuurlijk zomaar een keer mis kunnen gaan, zo’n escapade in de buurt. In het verleden behaalde resultaten bieden geen garantie voor de toekomst. En wat meer is, wij zijn Sams grootste fan, maar veel buurtgenoten vinden haar helemaal niet lief! Want zo sympathiek als ze is bij ons, zo woedend kan ze de buitenwereld wegblaffen.

Soms blaft Sam omdat ze schrikt. Van felle kleuren, of van mensen die ongewoon bewegen. Wielrenners vindt ze vreselijk eng. Mensen met petjes ook. En ze begrijpt niets van mensen die iets tillen. Als ik een groot pakje draag, ziet Sam geen baasje met ballast, ik ben ineens een raar afgemeten verschrikkelijk monster. Als ze dan toch mijn vertrouwde stem hoort, komt ze bang en argwanend aan me ruiken, voor ze erop durft te vertrouwen dat ik echt gewoon goed volk ben. De wereld is bar en boos voor onze hond!

Als ze mee rent naast de fiets, is Sam wat sneller geneigd naar andere honden te blaffen. Ze lijkt dan in een soort jachtmodus te staan, zo fel als ze reageert op de honden die we passeren. Als we wandelen vindt ze andere honden leuk of oninteressant, tenzij ze uit het niets opduiken en haar laten schrikken. En tsja, dan is er nog die ene hond. De hond waar ze een hartgrondige hekel aan heeft.

Vraag me niet waarom, het lijkt een lief beest. Waarschijnlijk ligt Sams vijandigheid absoluut niet aan hem. Want in onze vorige wijk was er ook zo’n buurthond die ze niet moest. En als Sam dat eenmaal heeft bedacht, dan komt het blijkbaar niet meer goed.

De eerste keer dat ze zo’n ‘vijand’ koos, vijf jaar geleden, was ik me van geen kwaad bewust. Ik wist niet wat me overkwam, toen mijn lieve schattige hondje op een dag ineens in een woedend monster veranderde. Ze stoof woest blaffend en grommend de straat op om een schattig, prachtig hondje weg te jagen dat daar nietsvermoedend naast de fiets van zijn baasje draafde. Het vreselijk geschrokken baasje van ‘aartsvijand nummer 1’ werd boos van mijn geschokte reactie. En toen werd me duidelijk dat Sam dit al een hele tijd deed. Buiten mijn blikveld had zich op de rondje-hondjes van mijn kinderen een hele onwenselijke situatie ontwikkeld en de kinderen hadden geen van beiden bedacht dat het misschien nodig was om dat met hun ouders te bespreken. De horror!

We verhuisden, maar daarmee was het leed helaas niet geleden. Onze hond koos gewoon een nieuwe vijand uit. Ook in de nieuwe buurt is het uitzinnige geblaf niet van de lucht, zodra ze ‘aartsvijand nummer 2’ in de gaten krijgt. Of ze nu binnen is of buiten, de wereld is te klein. Ik schaam me natuurlijk rot, maar wat doe je eraan? We bedachten dat Sam misschien wat eenzaam was, als iedereen naar werk en school was. Niet geschoten altijd mis, we namen er een kat bij. Dat is een geweldig beest, maar hond en kat denken zo verschillend, Sam gaf geen krimp. Dus het loste niets op. Ondertussen nam de irritatie in de buurt langzaam maar zeker toe. Toch maar een extra hondje dus, misschien werkte dat beter? Maar nee hoor. Het loste helemaal niets op. Het hele gezin loopt zich suf. En inmiddels, o gruwel, inmiddels blaffen er dus twee…

Met man en macht proberen we de honden in te dammen en betere manieren te leren. Gezonde Hond Texel gaf me nuttige inzichten in ons eigen aandeel in het probleem. Maar het verbeteren van ons gedrag gaat met vallen en opstaan. Want in ons gezin moet iedereen iets anders gaan doen. En hondjes zijn net kleine kinderen. Ze snappen weinig, handelen impulsief. En ze denken op een andere manier dan wij.

Toch zijn ze misschien niet zo anders als ik dacht. Want ik las laatst dat ook mensen geneigd zijn vijanden te kiezen. En als ik dan naar mijn eigen leven kijk, kan ik niet ontkennen dat ik in gedachten onbewust best wel eens een ’tegenstander’ kies als ik in een complexe situatie terechtkom. Misschien is het inderdaad niet zo anders dan Sam dat in de wijk op haar rondje hondje doet. Gelukkig ben ik introvert en defensief. In de aanval ga ik niet. Maar ik herken het vijanddenken eigenlijk best. Ik denk dat mensen soms houvast zoeken door een vijand te vinden. En het lijkt sinds corona gewoner te worden.

Het is ook zo begrijpelijk! Iemand om op te schelden als angst of frustraties je te veel worden. Iemand die je lekker de schuld kan geven als er iets mis gaat. Een vijand leidt af van je eigen falen. En een strijd is een prima uitlaatklep voor stress. Het geeft een soort houvast. Zelfs als zo’n strijd alleen in je eigen hoofd bestaat. Eerlijk gezegd is het best plezierig om mensen in goed en fout of leuk en stom te verdelen. En het is niet alleen leuk, maar ook zo makkelijk om kwaad in iemand te vinden als je eenmaal op zoek gaat! Toevallige handelingen, ongelukkige uitspraken, je kan overal kwade opzet in zien. En pief, paf, poef, ineens is je buurman een boef!

Gelukkig ben ik geen hondje. Ik heb geen baas nodig die mij tot zelfbeheersing maant. Dat kan ik best zelf. Zeker nu ik me bewust ben van de valkuil. En gelukkig hoef ik niet zelf te bedenken hoe ik mezelf voor vijanddenken moet behoeden. Dat is zo mooi van wetenschap, het is al lang en breed uitgezocht. Joost Levy vat in een notendop samen hoe vijanddenken werkt, wat splitting en projectie is en vooral ook wat ik zelf kan doen om te voorkomen dat ik vijanden ga zoeken. Als iedereen dat nou wat vaker in de praktijk zou brengen, komt het wel goed met de wereld.

Wat trouwens ook goed werkt: je ego dumpen. Zonder ego heb je namelijk niets te verliezen en dus ook geen grip meer nodig! Ik ervaar dat zelf al een tijdje in mijn dagelijks leven, dankzij Rick Hansons fijne boek over geluk. Ik schreef er al eens eerder iets over. Het is inderdaad makkelijk om iedereen als vriend te zien, als je niets van ze hoeft omdat je nergens ‘heen’ wil, niemand hoeft te ‘zijn’. Als je niets wil hebben, kan niemand het van je afpakken. Ik lees nu dat dit ook al een tijd wordt gepredikt door zelfhulpgoeroe Eckhart Tolle: Dump je ego, red de wereld.

Voor mijn hondjes is dat wat veelgevraagd. Daar ga ik maandag maar eens een dierenarts over raadplegen. Want ik mag dan moedig voortschrijden op de weg naar verlichting, hun ego’s zijn gigantisch. Het vijanddenken van mijn honden levert me in mijn buurt zo langzamerhand dagelijks een extra vijand op. En je begrijpt, ook zonder ego heb ik dat toch liever niet.