Ik stond erbij en keek ernaar
Mijn moeder leerde me dat je nooit moet gaan staan kijken bij een ongeluk. Is er al iemand die helpt? Dan heb je er niets te zoeken. En gaat er een keer iets mis terwijl er niemand anders in de buurt is? Dan help ik natuurlijk wel. Toch?
Die oudere heer die laatst van zijn fiets viel had eigenlijk mijn hulp niet echt nodig, maar bedankte me beleefd. En toen die jonge vrouw bij het oversteken van de straat haar enkel brak, belde ik een ambulance en bleef bij haar wachten. Een omwonende bracht een dekentje, er kwamen twee vriendinnen bij. Helemaal prima. Vaak is het makkelijk om te besluiten wat je moet doen en kun je na zo’n incident extra tevreden over je juiste handelswijze door met je leven. Maar vanmorgen drong zich bij het opstaan ineens een van mijn mindere momenten aan me op:
Het is al even terug. Het was stralend strandweer, dus het dorp was nagenoeg uitgestorven. En op weg naar de supermarkt kwam ik een groepje opgeschoten tieners tegen. Een wat jongere jongen zat achterop bij een van de groten en kwam met zijn been klem te zitten tussen de fietsen. Hij schreeuwde het uit. Aanvankelijk was het zo te zien per ongeluk, maar in plaats van hem te helpen, zetten de groten hem extra klem en lachten hem uit. Het was niet om aan te zien. En ik? Ik deed niets. Ik fietste langs, vroeg me nog af of ik de moeder van het beknelde joch moest waarschuwen, besloot dat niet te doen en vergat het. Tot het gebeurde vanmorgen ineens weer in mijn hoofd opdook.
Ik snap wel een beetje waarom ik niets deed. Soms is het onverstandig om iemand te helpen. In mijn studententijd werd een jonge man vermoord toen hij (nota bene op zijn vrijgezellenavond) baldadige jongeren aansprak op hun gedrag. Publieke verontwaardiging alom en SIRE lanceerde zelfs een campagne tegen geweld op straat: “De maatschappij. Dat ben jij.” Maar heb ik die morele boodschap onthouden of de manier waarop het met Meindert Tjoelker afliep? Er zijn mensen zijn die je beter met rust kunt laten. En ja, die opgeschoten jongens die op mijn pad kwamen, vielen wat mij betreft beslist in die categorie. Prima dus?
Ik weet niet waarom ik er vandaag ineens mee wakker werd. Maar ik weet wel dat ik me nu schaam. Waarom zei ik er niets van? Gewoon ‘Hee, hou eens op, je doet hem pijn’ in het voorbijgaan had mij heus geen kwaad gedaan. En het had dit jochie geholpen. Ja, hij is een probleemkind, dat al jaren overal waar hij komt voor gedoe zorgt. Maar heeft hij daarmee het recht op mijn hulp verspeeld als hij zich in de nesten werkt? En ja, hij koos het verkeerde gezelschap toen hij achterop de fiets van die bruut klom. Maar komt hij tot dat inzicht door de pijn die deze jongens hem nu deden? Het lijkt me waarschijnlijker dat hij hun gedrag in de toekomst kopieert. Had ik hem (hun allemaal) niet wat morele houvast moeten geven door iets van het abominabele gedrag te zeggen?
Ik denk het wel. Ik had die jongens een moreel kader moeten bieden. Want de maatschappij, dat zijn wij. Een betere wereld begin ik zelf. Niet alleen door het goede voorbeeld te geven. Maar ook door mensen erop aan te spreken als ze zich misdragen. Die jongens die dat kleine rotjochie pijn deden, daar had ik iets van moeten zeggen. De volgende keer doe ik dat. En mijn beschaafde dorpsgenoten die een middelbare vrouw in nood niet hielpen toen ze ineens niet meer bij haar auto kon, die spreek ik nu ik het er toch over heb ook maar meteen even aan op hun gedrag. Ik trof de Zwitserse radeloos en uitgeput aan bij het hermetisch gesloten politiebureau aan de rand van het dorp. Ze had twee uur hulpeloos rondgedwaald. Was de verkeerde kant op gestuurd. En niemand had haar geholpen haar probleem op te lossen.
Ja, ze was buitenlands. Ja, ze zag er misschien wat haveloos uit in haar vakantiekloffie. Was dat de reden waarom niemand haar hielp? Was ze niet jong of oud genoeg voor hulp? Leek ze crimineel? En blijkbaar is het nog niet algemeen bekend dat je iemand die in de problemen komt niet naar het politiebureau moet sturen, omdat je daar tegenwoordig alleen op afspraak terecht kunt. Misschien was iedereen die ze aansprak gewoon te druk om haar te helpen. Maar de maatschappij, dat ben jij. Dus: in welke wereld leven wij?
